کافه ستاره پاتوق همه ستاره ها
نوشته های مشابه
به قلم: دکتر مهناز استقامتی- شهردار منطقه ۸
به گزارش کافه ستاره، وقتی صحبت از تهران به میان می‌آید، کار بسیار سخت می‌شود؛ شهری با هیبت و قواره‌ای بزرگ که اقوام مختلفی زیر آسمانش، روزگار سپری می‌کنند؛ شهری با هویت تاریخی، طبیعی و اجتماعی منحصر به فرد که می‌تواند چراغ راهی برای آینده باشد.
اساسا شهر شدن تهران، بعد از پایتخت شدن و بعدها هم توسعه یافتنش، سرگذشتی جالب توجه دارد. محله‌ها و کوچه‌هایش هرکدام روایت‌های گوناگونی از مدرنیته شدن، رویش عمارت اعیانی‌ها به جای باغات، اوج و افول اقتصاد، ساکن شدن طوایف جدید، تغییر گویش، رشادت‌ها و ظلم‌ها، پیروزی‌ها و شکست‌ها و البته جابه‌جایی حکومت‌ها دارند. در این میان، اگر بخواهیم شرق تهران را زیر ذره‌بین قرار دهیم باید بیشتر تمرکزمان از سال ۱۳۲۷ به بعد باشد. یعنی درست بعد از تمام شدن دوره حکومت رضا خان و پهلوی نخست. در این دوره توسعه شهرسازی به محدوده محله‌های فعلی تهرانپارس و نارمک رسید. نارمک؛ که برخی معتقدند نامش ریشه در انار دارند و اسمش را از باغات انار وام گرفته است. بر همین پایه خیلی‌ها اناری که در گذشته نچندان خیلی دور به بازار تهران را می‌آمد را حاصل دسترنج باغبانان نارمکی می‌دادند.
اگر بخواهیم تاریخ محدوده کنونی شرق تهران را مرور کنیم نباید از دوره مدیریت نظامی زمان رضاخان تا جنگ جهانی دوم را نادیده بگیریم. در آغاز سیدضیاء‌الدین طباطبایی مدیریت تهران را هم برعهده گرفت اما عمر کوتاه حکومت وی قدرت اداره کشور و پایتخت را به رضاخان محول کرد. وی با انتخاب سرهنگ کریم بوذرجمهری از همکاران قزاق به کفالت و ریاست بلدیه و نظامی کردن پایتخت توسعه شهر و گستره محل‌های مسکونی را فزون‌تر کرد. با خراب کردن برج و باروی دارالخلافه و پر کردن خندق‌ها بی‌آنکه حد و مرز سنتی دیگری پدید آید، تهران توسعه چشمگیری پیدا کرد. روش‌های هوسمانیزاسیون زمان ناپلئون سوم در فرانسه در تهران اعمل می‌شد و شهر به ویژه از شمال و شرق با ایجاد خیابان‌ها توسعه می‌یافت. پایتخت دیگر ۱۲برابر دوره آغازین و ۳برابر عصر ناصرالدین شاه وسعت داشت. و آن هنگام دردشت، نارمک، فدک، زرکش و … سکونتگاه‌های جدیدی شدند.
در فرهنگ جغرافیایی آمده که دهکده نارمک از توابع شمیران در ۹ کیلومتری جنوب شرقی امامزاده صالح و ۵کیلومتری شمال جاده تهران به دماوند واقع شده است. این دهکده سردسیر دارای ۱۰۰ نفر سکنه و آب آن از قنات تامین می شد. محصولات عمده آن، دهکده غلات و انار و شغل اهالی آن زراعت و باغبانی بوده است. بخشی از این محله و محله‌های مناطق شرقی تهران در دهه ۲۰ توسط فرانسوی‌ها ساخته شده‌اند.
در سال ۱۳۴۵ تهران به ۱۰منطقه تقسیم شد که منطقه ۴ تهرانپارس و منطقه ۸ کنونی جزو آن بود. در حدود سال ۱۳۴۸ مرحله سوم گسترش منطقه شروع شد و ساخت و سازهایی به صورت پراکنده در منطقه یعنی چهاراه سرسبز و بالای ۴۶ متری تا فرجام انجام شد که درسال ۱۳۴۹ با تصویب طرح جا مع تهران این منطقه جزء مناطق شهری درآمد.
حالا منطقه ۸ نزدیک به۱۳۳۲ هکتار وسعت دارد و بیش از ۴۲۵هزار نفر در آن ساکن هستند. مسیل‌های باختر و ابراهیم‌آباد و باغات به جامانده بخشی از هویت تاریخی طبیعی این منطقه به حساب می‌آید. از طرف دیگر بخشی از اراضی بایر واقع در پایانه مترو دردشت و اداره بهداری واقع در خیابان آیت‌الله مدنی ۲جزو مهم از اراضی ذخیره‌گاهی توسعه و نوسازی منطقه به حساب می‌آید.
هفته گرامیداشت تهران بهانه خوبی است برای آنکه یکی از مناطقی که محلات با هویتی و اصالت‌داری را بیش از پیش بشناسیم و در راستای حفظ تاریخ آن گام برداریم؛ تاریخی که اگر خوب ورق بزنیم به سبک و سیاق کسب و کار قدیمی می‌رسیم. در این منطقه سابقا به سبک بازارهای جنوب کشور، طاق های گنبدی و مدور می‌زدند و اصل بازار از این سرطاق ها عقب تر بوده. البته که هنوز هم می‌توان در چند جایی از نارمک و دردشت، تعدادی از طاق نماها را دید؛ طاق‌نمایی که از تجارت‌ها روایت می‌کنند و از اینکه نارمک یک مرکز تجاری مطرحی برای تهران بوده است. از شهرسازی شطرنجی ناب در نارمک هم نباید غافل شد؛ آن گونه که کوچه‌ها و بازارچه‌ها به شکل شطرنجی در همدیگر تنیده شده‌اند.
سخن پایانی: شهرسازی در شرق تهران و به ویژه منطقه ۸ و محله سرشناس نارمکش، با همه سرگذشتی که از زاغه‌نشینی‌ها و توسعه بی‌ضابطه شهر حکایت می‌کند، هوشمندانه هم است. بناهای به جا مانده از نسبت معنادار ابعاد کوچه‌ها و میدان‌ها می‌گویند؛ از شکل‌گیری محله حول یک‌مسجد تاریخی با تامین اصلی‌ترین نیازهای شهروندی؛ از حمام و مراکز خرید گرفته تا پمپ بنزین و جای پارک. بی‌تردید این شیوه پیش‌بینی‌ها در زمانی دورتر برای مساجد غیرمعمول بوده، ولی هرچه هست نشان می‌دهد ساختار نارمک بر اساس اسلوب علمی جدید طراحی شده است. حتی به اعتقاد برخی توجه به شهرسازی مدرن، اولین بار در محله نارمک و هفت حوض در تهران اجرا شد. میدان نبوت (هفت‌حوض)، نزدیک به]
میدان فرعی دارد که بسیار جالب توجه است و شکل منظم هندسی به آنها داده‌اند. میدانی که به واقع می‌توان آن‌را یک‌فضای همگانی در شهر درهم‌تنیده تهران دانست. اکنون به بهانه روز تهران باید، از وجود چنین فضاهای بکری با داشتن المان‌های لازم الگو گرفت تا عرصه را برای حضور مردم گشود. این شهر نیاز به نفس کشیدن دارد و می‌توان امید داشت با جلوگیری از شهرفروشی، عرصه‌گشایی کرد؛ عرصه‌هایی برای عرضه انار شیرین نارمک.
